Mechiko, Marráksj, Jeuteborj … Vaak kunnen we kiezen uit twee manieren om een buitenlandse naam of plaatsnaam uit te spreken: op z’n Nederlands of zoals ze het in het land zelf zeggen. En die keuze heeft altijd gevolgen.
Annie M.G. Schmidt heeft eens een liedje geschreven over Mexico, waarin ze juist dit effect gebruikt:
Met een muilezeltje door heel Meksiko
(Het heet Mechiko!) Ik zeg Meksiko
Vlinders zo groot als m’n hoed
Bloemen zo rood als m’n bloed …
In een interview vertelde ze dat ze, kort voordat ze dit lied schreef, op vakantie was geweest naar Mexico en er eigenlijk best trots op was dat zij wist hoe je de naam écht uitsprak. Waaraan ze meteen met zelfspot toevoegde dat ze uit onwetendheid in datzelfde lied de Popecátepetl met een verkeerde klemtoon had verwerkt.
Wat gebeurt er als je afwijkt van de in Nederland gangbare uitspraak en kiest voor de uitspraak van het land zelf? Van alles. De concrete betekenis blijft gelijk, maar connotaties en emotionele facetten gaan volop meespelen. Of dat positief of negatief is, hangt van de situatie af.
Een reisverslag krijgt hierdoor mooi wat couleur locale, het helpt de luisteraar zich te verplaatsen naar het exotische decor van het verhaal. Eigenlijk moet je in die situatie wel kiezen voor de uitspraak van het land zelf. Dat bleek heel duidelijk toen ik laatst iemand uit eigen werk hoorde voorlezen die alle Zuid-Amerikaanse en Noord-Afrikaanse plaatsnamen niet alleen op zijn Nederlands, maar ook nog met een Amsterdams accent uitsprak. Dan sta je als toehoorder echt meteen weer met beide benen op de Hollandse grond.
In andere situaties kan de authentieke uitspraak juist overkomen als moeilijkdoenerij of betweterigheid – het Herman Tsjuiphof-effect.
De uitspraak van woorden is een middel dat je kunt gebruiken om een bepaald effect te bereiken. Je kunt ermee spelen, zoals Annie M.G. Schmidt, maar bijvoorbeeld ook de oude reclamespots met Rijk de Gooyer voor Paturain. In ieder geval is het de moeite waard hier even over na te denken. En áls je kiest voor authentiek, zorg dan dat je echt weet wat de juiste uitspraak is! Vraag het zo nodig na bij iemand die de taal goed beheerst, of zoek een online woordenboek dat de uitspraak van woorden kan laten horen via de speakers van je computer.