Al zes jaar ben ik ontzettend gelukkig met mijn Citroën 2CV. En al zeker twintig jaar houd ik minstens zoveel van taal. Nu dacht ik: hoe kan ik die twee liefdes nu eens mooi samenvoegen? Ik waag een poging.
In Nederland noemen we de Citroën 2CV ook wel eend of lelijke eend. Maar hoe zit dat in andere landen? Heeft de 2CV daar ook een bijnaam en zo ja, komt deze dan overeen met die van ons?
Veel woorden hebben een emotionele betekenis of gevoelswaarde, de connotatie, die buiten de directe betekenis, de denotatie, van het woord ligt. En soms is die connotatie zelfs belangrijker dan de denotatie. Dat geldt bijvoorbeeld voor bijnamen. Je kunt bijnamen bedenken voor van alles: dorpen en hun bewoners, gebouwen, gezagsdragers en ook auto’s. Een bijnaam geeft uitdrukking aan het gevoel dat de mens heeft bij iets of iemand.
In mijn zoektocht naar bijnamen voor mijn auto heb ik ontdekt dat de Citroën 2CV er heel wat heeft. In onderstaand overzicht staan de bijnamen van de Citroën 2CV gecategoriseerd per land. De vooral grappige benamingen drukken een verscheidenheid aan gevoelens uit.
De meeste bijnamen zijn ironisch aandoenlijk, terwijl ze allemaal een ander facet van de Citroën 2CV laten zien. Wie ooit in deze auto heeft gereden, weet dat alle bijnamen kloppen: van eendenkuiken tot het grote beest en van ijzeren bed tot vliegend voddendak. Samen zorgen ze voor een complete beschrijving van de 2CV.
Maar stel nu dat je dit moet vertalen? Wat doe je dan met flying rag top in het Nederlands? Met alleen vliegend voddendak begrijpt de lezer niet wat er wordt bedoeld. Je kunt er natuurlijk gewoon eend van maken, maar dan heb je een andere connotatie dan de brontekstlezer. Hetzelfde geldt voor hippie container, umbrella on wheels en lata de sardinhas. Misschien is de letterlijke vertaling met de toevoeging van 2CV (bijvoorbeeld: vliegend voddendak, de 2CV) nog wel de beste optie. Dan weet je wat er wordt bedoeld én heb je de juiste associatie.
Of de letterlijke vertaling nodig is, hangt natuurlijk af van het doel van de tekst; dus voor wie de vertaling is bedoeld en waarvoor deze wordt gebruikt. Bij bepaalde teksten zal de vertaling ‘eend’ dan een betere keuze zijn.
Een auto is emotie, en emotie heeft geen woorden nodig zou je denken. Ook de Citroën 2CV spreekt voor zich en is een emotie die het ervaren waard is. Maar omdat niet iedereen de gelegenheid krijgt in een eend te rijden, zijn er gelukkig de bijnamen nog. Zo krijgt ook de niet-2CV-rijder een redelijk compleet beeld van het gevoel dat deze auto losmaakt. En dat is mooi. Gelukkig hebben we in verschillende talen de woorden kunnen vinden om deze emotie op wielen te omschrijven!
Bronnen: http://www.gearthhacks.com/forums/showthread.php?12229-2-CV-discussion en Wikicars: Citroën 2CV.