“Ooo…mijn…smurf!” “Maak dat je wegsmurft”
Kortgeleden ben ik met twee kinderen van acht en elf naar de Nederlandstalige versie van de 3D-film The Smurfs geweest. Het verhaal stelt misschien niet zo heel veel voor, maar het was wel erg leuk om die bezige blauwe dwergjes op groot scherm te zien. En natuurlijk om alle taalgrappen te horen.
Het principe van het smurfs is simpel zat en werkt in alle talen. Vervang bestaande woorden of delen van woorden door smurf, zo dat het in context (woord én beeld) nog net duidelijk is wat er wordt bedoeld: “Daar smurft niemand iets achter”, “Smurft als een bus” en “Smurfzactly”.
De smurf in de Van Dale
Smurf je door de Van Dale dan zie je dat het smurfs daar ook al aardig is ingeburgerd. Dat mag ook wel, want we smurfen de smurfen inmiddels al ruim een halve eeuw. Je vindt er woorden als smurfenbier, een felgekleurd en gezoet bier voor jongeren en smurfenspray, een spuitbus met een blauwe vloeistof die moeilijk afwasbaar is en enige dagen zichtbaar blijft op de huid van de aanvaller. En sinds het eind van de jaren negentig hebben we het woord smurfentaal als denigrerende besmurfing voor straattaal.
Vermijd het smurfsyndroom
En hoewel het niet te vinden is in het woordenboek, gebruikt taaladviseur Jan Renkema de woorden smurfsyndroom en smurfwoorden (De Schrijfwijzer). “Een schrijver die eenzelfde woord gebruikt in verschillende betekenissen, lijdt aan het smurfsyndroom.” Hij noemt als voorbeeld met name, dat in sommige teksten (te) veel voorkomt en zowel wordt gebruikt voor vooral als voor om precies te zijn. En ook: realiseren – een weg realiseren (aanleggen), een omzetstijging realiseren (bereiken), plannen realiseren (uitvoeren). Wat helemaal ok is voor de blauwe wezentjes, kunnen wij in echtemensentaal beter vermijden.
De smurfen zijn dus niet in hun smurfendorp gebleven, maar hebben net als in de film hun sporen nagelaten in de mensenwereld. Zij hebben iets toegevoegd aan onze taal en cultuur en wie weet hebben wij ook iets voor hen kunnen betekenen… Ik kan me bijvoorbeeld goed indenken dat onze smurfenspray een sterk wapen is tegen Gargamels aanvallen en dat zij dan na hun overwinning op hem samen een heerlijk smurfenbiertje drinken.
P.S.:
Smurfen hebben niet in alle landen dezelfde naam: in Frankrijk zijn het Schtroumpfs, Duitsland Schlumpfe, in Portugal Estrumpfes en Spanje Pitufos. Kijk hoe ze in andere talen heten.